Novichok: Là nhóm chất độc thần kinh được Viện nghiên cứu Hóa chất và Công nghệ Hữu cơ Liên bang Xô viết phát triển từ năm 1987 và thử nghiệm ở Shikhani, đông nam nước Nga cũng như vùng Nukus của Uzbekistan. Sự tồn tại của chất độc này được giữ kín để không bị quốc tế lên án, nhưng được biết đến qua sự tiết lộ của nhà khoa học Vil S. Mirzayanov. Chính phủ Liên bang Xô viết dưới quyền ông Boris Yeltsin thời kỳ đó phủ nhận việc nước này chế tạo chất độc thần kinh Novichok và từ chối đưa hợp chất này vào danh sách các vũ khí hóa học bị cấm theo công ước quốc tế.
Các chất Novichok chưa bao giờ được sử dụng trên chiến trường, Thủ tướng Anh Theresa May cáo buộc chất độc thần kinh này được sử dụng trong vụ đầu độc Sergei và Yulia Skripal ở Salisbury, Anh vào ngày 4 tháng 3 năm 2018. Một thông tin khác cho biết, trong năm 1999 các chuyên gia Hoa Kỳ đã tham dự vào việc khử nhiễm một lò sản xuất ở Uzbekistan.
Dự án “FOLIO”. Trong những năm 1970, Liên bang Xô viết đã phát triển một trương trình bí mật để phát triển vũ khí tầm xa có tên mã “Foliant”. Một trong những mục tiêu của chương trình này là tạo ra thế hệ vũ khí mới mà trong đó tạo ra chất độc thần kinh có độc tính cao hơn so với VX và sarin. Hơn 200 nhà hóa học và kỹ sư đã tham gia vào dự án phát triển vũ khí hóa học mới này. Kết quả đã chế tạo ra được ít nhất 3 đơn chất (chất 33, A-232, A234) và sau đó dựa trên sự nhị phân của các đơn chất trên tạo ra được 5 loại vũ khí hóa học, có tên mã là “Beginner”. Các nhà khoa học Liên bang Xô viết tuyên bố rằng họ đã tạo ra những chất độc thần kinh có độc tính mạnh nhất từng được thực hiện.
A-230 (Foliant-230). Đã được sản xuất với số lượng nhỏ (hàng chục tấn) ở Shihan và Volgograd. Trong quá trình sản xuất A-230, dichlorid methylphosphonium được sử dụng làm tiền chất, đó cũng là một thuốc thử quan trọng trong quá trình tổng hợp chất độc thần kinh sarin và soman. Ở nhiệt độ thấp A-230 đóng băng, tạo thành tinh thể, để ngăn chặn sự kết tinh, dimethylformamid được thêm vào quá trình tổng hợp ban đầu, quá trình này làm giảm đáng kể độc tính tổng hợp của hỗn hợp này. Sau khi tiến hành các thử nghiệm thực địa vào năm 1988-1989 tại Uzbekistan, vào năm 1990 chất A-230 đã được quân đội Liên Xô thong qua. Chất A-230 được phát triển bởi P.P. Kirpichev.
A-232 (Foliant-232). Chỉ được sản xuất theo lô thử nghiệm, nhưng theo các chuyên gia nước ngoài, nếu cần thiết, tại nhà máy Novocheboksarsk, có thể nhanh chóng sản xuất với sản lượng 2-2.5 nghìn tấn mỗi năm. Đặc tính lý hóa A-232 cho phép sử dụng trong điều kiện mùa đông. Sau đó, dựa trên A-232 và tương tự ethyl A-234 của nó, hệ nhị phân của Novichok được phát triển.
“Rookie #” là dạng nhị phân của khí VX của Liên Xô (chất 33). Đã được sản xuất công nghiệp (hàng chục tấn) vào đầu những năm 1980 tại nhà máy Novocheboksarsk. Được thong qua trong quân đội Liên Xô năm 1990.
“Novichok-5” là OB nhị phân dựa trên A-232. Độ độc cao gấp 5-8 lần VX. Các nhà phát triển hàng đầu I.Vasiliev và A. Zheleznyakov. Các cuộc kiểm tra được tiến hành vào năm 1989-1990 tại sân tập gần thành phố Nukus (Uzbekistan).
“Novichok-7” là OB nhị phân dựa trên A-230 với biến đổi lien tục, như trong Soman, nhưng độc hại gấp 10 lần. Nhà phát triển hàng đầu GI Drozd. Năm 1993 được thử nghiệm tại Shihan.
“Novichok-8” và “Novichok-9” được tổng hợp trong phòng thí nghiệm nhưng chưa đạt đến giai đoạn sản xuất.
Chất độc kinh hoàng nhất
Vì ra đời muộn hơn rất nhiều so với các chất độc thần kinh khác như VX hay sarin, nó được đặt tên là Novichok, nghĩa là “tân binh” trong tiếng Nga. Novichok thường được dùng ở dạng bột mịn, với thành phần hóa học khác một chút so với VX và sarin, nhưng được cho là có khả năng gây chết người cao gấp 5-10 lần so với những chất độc thường được sử dụng này, đồng thời có thể chống lại các biện pháp chữa trị nhiễm độc thông thường.
Các thành phần hoạt tính của nhóm xuất phát từ chất A-230. Nó hiệu quả gấp 5 đến 10 lần so với VX. Bắt đầu từ A-230 và A-232 đã được phát triển, được biết đến dưới cái tên Novichok 5. Các thành phần hoạt tính của nhóm Novichok có thể ở dạng rắn và lỏng và có thể xâm nhập vào cơ thể bằng cách tiêm, hít hoặc qua da. A-230 và A-232 xâm nhập vào hàng rào máu não và nhanh chóng đi vào hệ thần kinh trung ương từ hệ tuần hoàn. Trong vòng vài phút sự ức chế cholinesterase không thể đảo ngược được.
Cũng như các loại chất độc thần kinh khác, Novichok thường xâm nhập và gây nhiễm độc cho nạn nhân thông qua đường hô hấp hoặc hấp thụ qua da.
Về cơ chế nhiễm độc, Novichok hay tất cả các loại chất độc thần kinh như khác (VX hay sarin) đều có cơ chế hoạt động giống nhau, đó là vô hiệu hóa acetylcholinesterase, loại enzyme xúc tác quá trình thủy phân chất dẫn truyền thần kinh acetylcholin thành cholin và acid acetic. Đây là phản ứng cần thiết để các tế bào neuron thần kinh cholinergic phục hồi trở lại trạng thái nghỉ ngơi sau khi hoạt hóa. “Bạn có thể tưởng tượng rằng nếu bạn vô hiệu hóa một ‘công tắc tắt’ quan trọng của cơ thể, khiến tất cả tế bào thần kinh đều ‘bật’ cùng một lúc và không thể nghỉ ngơi, cơ thể sẽ gặp rắc rối”, bác sĩ này nói. Hiện tượng này khiến cơ thể nạn nhân nhanh chóng quá tải với các biểu hiện như đổ mồ hôi, nôn mửa, tăng cường bài tiết, sùi bọt mép, co giật. Vì tim và cơ hoành bị rối loạn hoạt động, nạn nhân sẽ bị co rút, tê liệt và ngạt thở.
Tất cả những yếu tố này khiến người nhiễm độc Novichok chết vì suy tim hoặc ngạt thở khi phổi bị ngập trong một lượng lớn dịch tiết. Khi sử dụng với liều cao, chất độc Novichok có thể khiến nạn nhân tử vong trong vài phút. Nếu nạn nhân không thiệt mạng, Novichok vẫn có thể gây ra những tổn thương vĩnh viễn cho não bộ của họ.
Dễ dàng qua mặt an ninh
Novichok còn nguy hiểm ở chỗ nó được coi là “vũ khí hóa học nhị phân”, nghĩa là nó được kết hợp từ hai thành phần vốn vô hại, nhưng trở thành chất độc chết người khi trộn lẫn vào nhau. Đặc tính này khiến Novichok rất dễ vận chuyển, xử lý và có thời gian bảo quản dài hơn so với các chất độc thần kinh khác.
Hai thành phần cấu thành đều là những hóa chất nông nghiệp hợp pháp khiến Novichok có thể dễ dàng được che giấu và sử dụng mà không gây hại cho kẻ thực hiện vụ tấn công. Các nhà hóa học thấy rằng “Nó được thiết kế để có thể qua mặt bất cứ biện pháp kiểm tra an ninh hóa học tiêu chuẩn nào”.
Tuy có thành phần rất đơn giản và rẻ tiền, phương pháp bào chế Novichok lại vô cùng phức tạp và đòi hỏi những biện pháp an toàn đặc biệt, khiến các nhà khoa học Liên Xô phải mất gần một thập kỷ mới tạo ra được loại chất độc này. “Những loại hóa chất này nguy hiểm đến mức không nhóm khủng bố nghiệp dư nào có thể chế tạo ra”, và “Nó chỉ có thể được tạo ra trong các phòng thí nghiệm do chính phủ tài trợ”. Vì vậy các nhà khoa học có thể xác định được phòng thí nghiệm nào đã tạo ra nó với việc phân tích các dấu vết hóa chất sót lại ở hiện trường.
Những thông tin về sự xuất hiện của Novichok vẫn còn là việc gây tranh cãi về nơi sử dụng và mục đích gây hại. Tuy nhiên điều không phải bàn cãi là sự xuất hiện của Novichok buộc thế giới phải chấp nhận về sự tồn tại của một loại chất độc thần kinh có độ nguy hiểm kinh khủng nhất cho đến hiện tại và sự nhận diện, phương án đề phòng tiếp tục đặt ra cho các lực lượng phòng chống những “sứ mệnh” đặc biệt trong tương lai.
Hoahocngaynay.com/Hoahoc.info
