Trung Quốc sáp nhập một số công ty khai thác đất hiếm để củng cố quyền kiểm soát với ngành công nghiệp họ đã thống trị hàng thập kỷ.
Theo tài liệu nộp lên sàn chứng khoán của China Minmetals Rare Earth Co, mảng khai khác đất hiếm của các công ty quốc doanh China Minmetals Corp, Aluminum Corp. of China và Ganzhou Rare Earth Group Co. sẽ được sáp nhập. CCTV cho biết công ty mới sẽ có tên China Rare-Earths Group (Tập đoàn Đất hiếm Trung Quốc), nhằm tăng tốc khai thác ở miền Nam.
Hồi tháng 9, Bloomberg đưa tin Trung Quốc lên kế hoạch tạo ra 2 gã khổng lồ, một ở miền Bắc và một ở miền Nam. Trung Quốc hiện kiểm soát phần lớn sản lượng đất hiếm được khai thác trên thế giới. Đất hiếm gồm 17 nguyên tố, được sử dụng trong mọi sản phẩm, từ smartphone đến máy bay chiến đấu.
Động thái này nhằm phân phối tài nguyên tốt hơn, hiện thực hóa phát triển xanh và nâng cấp quá trình xử lý đất hiếm, CCTV cho biết. Ủy ban Quản lý và Giám sát Tài sản Quốc gia sẽ nắm 31,21% cổ phần trong công ty mới. Chinalco, China Minmetals và Ganzhou Rare Earth Group sẽ nắm mỗi bên 20,33%.
“Đây là một phần kế hoạch tái định vị ngành công nghiệp này của Trung Quốc nhằm hỗ trợ chuỗi cung ứng cho quá trình điện khí hóa trong những năm tới. Nó cũng là sự công nhận rằng chuỗi cung ứng là chìa khóa cho thành công trong thập kỷ tới”, Jim Litinsky – CEO MP Materials – công ty duy nhất của Mỹ sản xuất đất hiếm cho biết, “Đây là điều tuyệt vời cho cả ngành công nghiệp. Tôi nghĩ phương Tây đang ngày càng nhận ra họ cần một chuỗi cung ứng của riêng mình”.
Dù vậy, việc Trung Quốc thống trị ngành này đang ngày càng gây lo ngại. Đất hiếm trở thành tâm điểm chú ý năm 2019, khi Trung Quốc cân nhắc siết xuất khẩu trong cuộc chiến thương mại với Mỹ – nước phải nhập khẩu tới 80% đất hiếm từ Trung Quốc. Dù việc này cuối cùng không thành hiện thực, nó cũng cho thấy rủi ro khi quá phụ thuộc vào một quốc gia khác. Nhiều nền kinh tế phương Tây sau đó thông báo sẽ tăng tự chủ về đất hiếm.
Trước khi sáp nhập, Bắc Kinh đã tái cấu trúc ngành này và tạo ra 6 công ty được cấp phép hoạt động năm 2016. Chính phủ nước này hiện kiểm soát việc sản xuất, cấp quota hàng năm cho các công ty. Năm nay là 168.000 tấn.
Các nhà phân tích tại Pacific Securities dự báo Trung Quốc sẽ tăng hỗ trợ ngành này, nếu Bắc Kinh chọn cách hạn chế xuất khẩu sang Mỹ. Các biện pháp được áp dụng có thể là sáp nhập các công ty trong ngành, giảm sự phụ thuộc của ngành này vào thị trường quốc tế và khuyến khích sử dụng rộng rãi đất hiếm trong các sản phẩm công nghiệp.
“Mục tiêu của Trung Quốc là tạo ra 6 tập đoàn đất hiếm khổng lồ, trong đó có CSRE và Tập đoàn Đất hiếm Miền Bắc Trung Quốc, để củng cố ngành này và tạo ra tiếng nói lớn hơn trên thị trường thế giới”, các nhà phân tích tại Northeast Securities cho biết trong báo cáo tháng trước.
Giá đất hiếm năm nay tăng vọt do nhu cầu vượt quá nguồn cung. Việc thiếu hụt điện càng khiến quá trình sản xuất gián đoạn. Giá cả hàng hóa tăng nói chung cũng kéo chi phí sản xuất lên cao.
Sáu công ty sản xuất thống trị
Khai thác đất hiếm tại mỏ Baiyun Obo (Nội Mông, Trung Quốc). Ảnh: Reuters
Năm 2016, Trung Quốc sáp nhập các công ty khai thác thành 6 tập đoàn lớn. Mỗi năm, Bắc Kinh chia định mức sản xuất cho các doanh nghiệp này, để quản lý tốt hơn và duy trì tính bền vững của tài nguyên chiến lược. Năm ngoái, họ được phép khai thác tổng cộng 120.000 tấn oxide đất hiếm. Năm 2017, con số này là 105.000 tấn.
Trung Quốc dự định hạn chế sản lượng khai thác trong nước dưới 140.000 tấn cho đến năm 2020, nhằm bảo tồn tài nguyên. Hoạt động nung chảy và phân tách cũng sẽ giảm một phần ba so với mức năm 2015, theo kế hoạch 5 năm được ngành này công bố năm 2016. Đây cũng là nỗ lực tăng gấp đôi biên lợi nhuận cho ngành, lên 12%.
Các mỏ đất hiếm tại Trung Quốc
Baiyun Obo nằm ở Nội Mông (Trung Quốc), vận hành bởi công ty China Northern Rare Earth, hiện là mỏ đất hiếm lớn nhất thế giới. Mỏ này chiếm tới 83% tổng trữ lượng của Trung Quốc, chủ yếu là đất hiếm nhẹ. Các mỏ ở Sơn Đông chiếm 8% trữ lượng, Tứ Xuyên chiếm 3%. Trữ lượng còn lại nằm ở các tỉnh miền Nam, chủ yếu là nguyên tố đất hiếm dạng trung bình đến nặng, theo số liệu của Hiệp hội Ngành đất hiếm Trung Quốc năm 2017.
Xuất nhập khẩu
Trung Quốc đạt thặng dư thương mại về đất hiếm nhóm nhẹ. Đây là sản phẩm họ xuất khẩu chủ yếu. Nhưng ngược lại, Trung Quốc phải nhập khẩu đất hiếm dạng trung bình đến nặng, để đáp ứng sự thiếu hụt trong nước, theo số liệu của SMM Information & Technology.
Chính phủ Trung Quốc không kiểm soát về số lượng hay chất lượng xuất khẩu. Các công ty chỉ cần đưa hợp đồng bán hàng để nhận giấy phép. Năm 2018, xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc tăng 3,6% lên 53.000 tấn, theo số liệu của Hải quan nước này. Xuất khẩu tăng dần đều kể từ năm 2013.
Tổng xuất khẩu đất hiếm và các sản phẩm từ đất hiếm, trong đó có nam châm vĩnh cửu, tăng 65,4% lên hơn 95.500 tấn năm ngoái. Trong đó, 20% là sang Mỹ. Khoảng 80% đất hiếm nhập khẩu vào Mỹ là từ Trung Quốc.
Trong khi đó, nhập khẩu đất hiếm của Trung Quốc cũng tăng gấp đôi lên gần 70.000 tấn năm ngoái.
Khai thác trái phép
Nhờ các chiến dịch truy quét của chính phủ Trung Quốc, hoạt động khai thác và sản xuất trái phép đất hiếm đã giảm đáng kể trong vài năm gần đây. Một báo cáo của Cục khảo sát Địa chất Mỹ cho biết năm ngoái Trung Quốc sản xuất 180.000 tấn oxide đất hiếm. Trong khi đó, hạn ngạch chính thức chỉ là 120.000 tấn.
Tiêu thụ sản phẩm
44% đất hiếm Trung Quốc được dùng trong nam châm vĩnh cửu. 10% sử dụng trong sản phẩm đánh bóng. 9% trong dầu mỏ và hóa dầu. Còn lại dùng trong máy luyện kim, thủy tinh, chất xúc tác và chiếu sáng.
Thiếu hụt nguồn cung nội địa
Nam châm vĩnh cửu dùng trong xe chạy nhiên liệu mới đang đẩy nhu cầu đất hiếm lên cao, khiến Trung Quốc ngày càng phải dựa vào nhập khẩu, trong bối cảnh sản xuất trong nước bị hạn chế.
Xem thêm:
Ảnh hưởng của đất hiếm đối với cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung
Đầu năm nay, chính phủ Trung Quốc công bố định mức khai thác giai đoạn một là 60.000 tấn, giảm so với 73.500 tấn năm ngoái. Định mức giai đoạn sẽ được công bố trong tháng này.
Dù vậy, định mức ban đầu được đánh giá khá thấp, dù tổng nhu cầu tại Trung Quốc đã lên 180.000 tấn. Hồi tháng 3, Chen Zhanheng – Phó tổng thư ký Hiệp hội Ngành đất hiếm Trung Quốc cho rằng việc này có thể khiến Trung Quốc phải tăng nhập khẩu.
Hoahocngaynay.com
Nguồn: VnExpress/Bloomberg
